طول عمر قالی دستباف به کیفیت آن بستگی دارد. بسیاری از قالیهای دستباف مرغوب چندین نسل در یک خانواده باقی میماند. فرش دستباف نفیس کالایی شکننده و آسیبپذیر نیست و سختی و دوام آهن را دارد. اما رمز دوام و ماندگاری فرش دستباف چیست؟ فرش دستباف باکیفیت از پشم مرغوب بافته میشود. پشم مرغوب از چه نظر مهم است؟ پشم ارزان و پست مانند نوک خشک شدهی مو، شکننده است و دائم میریزد. پشم ارزان خاصیت ارتجاعی ندارد و پرزها به سرعت در هم فرومیرود و ظاهر کهنهای به فرش میدهد. پشم ارزان فاقد لانولین، یعنی لکگیر طبیعی پشم است و بنابراین به راحتی لک میشود. حال آن که پشم مرغوب خاصیت ارتجاعی دارد و منعطف است و در برابر لک شدن مقاوم است. اما چرا اکثر فرشها از پشم اعلاء بافته نمیشود؟ در پاسخ باید گفت که پشم مرغوب گران است و برای بافت فرش از مقدار زیادی پشم استفاده میشود. حتی در بسیاری از فراوردههای دستباف نیز اقتصادی رفتار میشود و پشم ارزان به کار برده میشود. به جز مرغوبیت فرش، ساختار فرش و تکنیک و مهارت بافت آن نیز بر دوام آن اثر میگذارد. تک تک گرههای فرش دستباف در محل معینی از روی نقشه زده میشود. حال آن که در فرشهای ترکیبی دستی ـ ماشینی (hand-tufted) از لاستیک لاتکس برای ثابت نگه داشتن پشم استفاده میشود. لاتکس پس از مدت کوتاهی متلاشی و تبدیل به پودر میشود که همه جا را کثیف میکند. به علاوه الیاف پشمی فرش نیز درمیآید. بنابراین اگر فرش زیبایی میخواهید که مانند آهن بادوام باشد، فرش دستبافی بخرید که با پشم مرغوب بافته شده باشد. مطمئن باشید که از این خرید پشیمان نخواهید شد.
عاملهای متعددی بر کیفیت فرش اثر میگذارد که از آن جمله میتوان به کیفیت پشم به کار برده شده، انجام شدن پشمچینی با دست یا دستگاه، سفید کردن یا نکردن پشم قبل از رنگرزی، نوع رنگزاهای مورد استفاده، تراکم گرهها، شستشوی شیمیایی فرش و … اشاره کرد. جالب است بدانید که نژاد گوسفندان، شرایط جوی محل زیست رمه گوسفندان، سن گوسفندان، فصل پشمچینی بر کیفیت پشم اثر میگذارد، به علاوه کیفیت پشم بخشهای مختلف بدن گوسفند با هم تفاوت دارد. اگر مطمئن نیستید که بتوانید کیفیت فرش را به درستی ارزیابی کنید، بهتر است به قدرت قضاوت خود در شناخت افراد متکی شوید. فرش را از فروشندهای بخرید که به او اعتماد دارید.
برای افزایش طول عمر فرش خود باید به نکاتی توجه کنید: تابش معمولی نور خورشید باعث رفتن رنگ فرش نمیشود. پشم فرشهای نفیس معمولاً با رنگزاهای مرغوبتری رنگ میشود که عموماً در نساجی و برای رنگ کردن پارچه کاربرد دارد. بنابراین رنگ فرش دستبافت در برابر نور مقاوم است و رنگ فرش دستباف به سادگی نمیرود. اما اگر فکر میکنید که اتاقتان بیش از حد آفتابگیر است، بهتر است شیشهها را آنتی UV کنید و یا از پردههای ضخیمتر یا کرکرهای استفاده کنید.
برای افزایش طول عمر فرش نحوه شستوشو نیز مهم است. اکثر فرشهای دستباف به مدت حداقل 20 ـ 10 سال نیازی به شستشوی اساسی ندارند. برای شستن فرش دستباف از شویندهها یا مواد شیمیایی خورنده استفاده نکنید، چون این مواد با رنگ فرش، به ویژه رنگهای طبیعی واکنش میدهد. میتوانید فرشتان را به قالیشویی ببرید و کار را به کاردان بسپارید، اما خودتان هم میتوانید فرشتان را در حیاط با صابون معمولی بشویید. مقدار بسیار کمی صابون، پودر لباسشویی معمولی، شامپوی مو و … را روی فرش بریزید و با انگشتان پا یا دست روی فرش بکشید و شلنگ آب را روی فرش بگیرید. فرش را کاملاً آب بکشید تا صابونی که بین پرزهای فرش گیر کرده، بیرون بیاید و فرش خشک و سفت نشود. پرزهای فرش را با دست یا کنار خاکانداز فشار بدهید تا آب اضافی آن خارج شود. قبل از شستشوی فرش به جهت خواب پرز فرش توجه کنید. فرش باید روی سطح صاف خشک شود. پس از آن که فرش خشک شد، دست یا جاروبرقی را در خلاف جهت خواب فرش بکشید تا پرزهای آن بلند شود.